ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ

Τα άρθρα μας αφορούν κυρίως ΜΗ ΙΑΤΡΟΥΣ, για αυτό προσπαθήσαμε να τα γράψουμε όσο πιο απλά γίνεται χωρίς δύσκολους ιατρικούς όρους και πολύπλοκες ερμηνείες, ώστε να γίνονται κατανοητά σε όλους.

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

Το πάγκρεας είναι το όργανο που βρίσκεται στην κοιλιακή χώρα πίσω από το στομάχι και αποτελείται από τρία μέρη: κεφαλή, σώμα και ουρά. Επίσης έχει δύο είδη ιστών (μοίρες): την εξωκρινή μοίρα η οποία εκκρίνει πεπτικά ένζυμα τα οποία βοηθούν στο καταβολισμό των λιπιδίων και των πρωτεϊνών και την ενδοκρινή μοίρα που εκκρίνει το γλυκογόνο και την ινσουλίνη.

Το αδενοκαρκίνωμα είναι ο πιο συχνός παγκρεατικός καρκίνος και εμφανίζεται στην εξωκρινή μοίρα (κεφαλη ή αυχενα). Το κυψελιδικό καρκίνωμα και το παγκρεατοβλάστωμα είναι ιστολογικοί τύποι καρκίνου που εμφανίζονται στην εξωκρινή μοίρα του παγκρέατος αλλά είναι πολύ σπάνιοι. Επίσης σπάνιοι είναι και οι κυστικοί (IPMNs) και οι νευροενδοκρινείς όγκοι (NETs).

Η συχνότητα του παγκρεατικού καρκίνου στην Ευρώπη είναι 11,6 στους 100.000 άνδρες και 8,1 στις 100.000 γυναίκες. Ο παγκρεατικός καρκίνος αποτελεί την πέμπτη αιτία θανάτου παγκοσμίως από καρκίνο και είναι αιτία θανάτου 35.000 ανθρώπων ετησίως.

Η συχνότητα των νέων διαγνώσεων αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία και η πλειονότητα των περιστατικών διαγιγνώσκονται σε ηλικία άνω των 65 χρόνων.

Συχνά για αρκετό διάστημα η ασθένεια δεν εμφανίζει συμπτώματα και γι’ αυτό η διάγνωση συνήθως γίνεται όταν ο όγκος έχει επεκταθεί και σε άλλα όργανα.

Έως σήμερα δεν είναι γνωστό γιατί αναπτύσσεται ο παγκρεατικός καρκίνος. Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου παγκρέατος (90%) δεν σχετίζονται άμεσα με κάποιο παράγοντα κινδύνου παρόλο που έχουν αναγνωριστεί προδιαθεσικοί παράγοντες. Ουσιαστικά παρόλο που και ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να έχουν προδιαθεσικούς παράγοντες, δεν θα αναπτύξουν ποτέ παγκρεατικό καρκίνο ενώ άλλοι χωρίς τους προδιαθεσικούς παράγοντες, θα αναπτύξουν.

Οι παράγοντες κινδύνου δεν αποτελούν από μόνοι του αιτία ανάπτυξης καρκίνου.

Οι πιο κοινοί προδιαθεσικοί παράγοντες παγκρεατικού καρκίνου είναι:

• Τα γονίδια: Οι περισσότεροι παγκρεατικοί καρκίνοι παρουσιάζουν μεταλλάξεις στα γονίδια KRAS (80%), p53 (50%) και p16 τα οποία σχετίζονται με τον έλεγχο της ανάπτυξης του όγκου. Άλλα γονίδια που σχετίζονται με τον καρκίνο του παγκρέατος είναι το CDKN2 (90%) και το DPC4/Smad4 (50%). Το BRCA2 γονίδιο που σχετίζεται με τον καρκίνου μαστού και ωοθηκών έχει βρεθεί ότι συμμετέχει σε κάποιους παγκρεατικούς καρκίνους.
• Σπάνια κληρονομικά σύνδρομα: Σπάνια σύνδρομα όπως η κληρονομική παγκρεατίτιδα, το σύνδρομο Peutz-Jeghers, το σύνδρομο οικογενούς μελανώματος και άτυπων πολλαπλών σπίλων (FAMMM) και ο κληρονομικός μη-πολυποδιακός ορθοκολικός καρκίνος του παχέος εντέρου (HNPCC ή σύνδρομο Lynch) έχουν εμφανίσει ισχυρή συσχέτιση με τον κίνδυνο ανάπτυξης παγκρεατικού καρκίνου.
• Ηλικία: Ο κίνδυνος εμφάνισης παγκρεατικού καρκίνου αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία. Ο παγκρεατικός καρκίνος διαγιγνώσκεται πιο συχνά μεταξύ των 60 και των 80 ετών.
• Χρόνια παγκρεατίτιδα: Η χρόνια παγκρεατίτιδα, μετά τη πάροδο κάποιων δεκαετιών, αυξάνει τον κίνδυνο αδενοκαρκινώματος του παγκρέατος.
• Σακχαρώδης διαβήτης: Ανάμεσα στον καρκίνο του παγκρέατος και το σακχαρώδη διαβήτη εμφανίζεται συσχέτιση ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις ο διαβήτης είναι πιθανό να αποτελεί πρώιμη εκδήλωση του παγκρεατικού καρκίνου και όχι προδιαθεσικό παράγοντα.

Εκτός από τους παραπάνω παράγοντες υπάρχουν και παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής. Παράγοντες που επηρεάζουν την καλή λειτουργία του παγκρέατος είναι:

• Το κάπνισμα: Το 25% των ασθενών με παγκρεατικό καρκίνο είναι ή ήταν μακροχρόνιοι καπνιστές.
• Ο αλκοολισμός.
• Διατροφή υψηλή σε κατανάλωση λιπαρών και χαμηλή σε κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.
• Η υψηλή κατανάλωση κόκκινου και κατεργασμένου κρέατος (πιθανή συσχέτιση με ανάπτυξη παγκρεατικού καρκίνου).
• Η παχυσαρκία: Στοιχεία δείχνουν ότι ο κίνδυνος παγκρεατικού καρκίνου μπορεί να αυξάνεται ελαφρώς με την αύξηση του δείκτη μάζας σώματος (BMI). Ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) είναι η μέτρηση που συγκρίνει το σωματικό βάρος με το ύψος και χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της παχυσαρκίας ή του ελλιπούς βάρους.

Συμπτώματα

Στα πρώτα στάδια της νόσου, οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του παγκρεατικού καρκίνου δεν προκαλούν ξεκάθαρα συμπτώματα. Τα συμπτώματα προσομοιάζουν με αυτά διαφορετικών παθήσεων του πεπτικού συστήματος και γι’ αυτό η σωστή διάγνωση είναι απαραίτητη. Ανάλογα με την εντόπιση της νόσου ο καρκίνος δίνει διαφορετική συμπτωματολογία η οποία περιλαμβάνει απώλεια βάρους, ίκτερο (όταν η νόσος εμφανίζεται στην κεφαλή του παγκρέατος), στεατόρροια, κοιλιακό ή οσφυϊκό άλγος (όταν η νόσος εμφανίζεται στο σώμα ή την ουρά του παγκρέατος), δυσπεψία, ναυτία και ενδεχομένως κατάθλιψη.

Διάγνωση

Εξαιρετικά σημαντική είναι η σωστή διάγνωση και διάκριση του είδους του νεοπλάσματος με βάση τα κλινικά και τα απεικονιστικά στοιχεία. Τόσο η πρόληψη όσο και η θεραπεία διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των διαφορετικών τύπων νεοπλασμάτων του παγκρέατος.

Η πρόωρη διάγνωση του παγκρεατικού καρκίνου είναι δύσκολη λόγω του υψηλού ποσοστού των ασυμπτωματικών περιπτώσεων.

Ενδείξεις παγκρεατικού καρκίνου μπορεί να είναι:

• Η απώλεια βάρους, ο ίκτερος και το κοιλιακό άλγος ή άλγος στην οσφύ. Αυτά ωστόσο αποτελούν συμπτώματα και άλλων παθήσεων και γι’ αυτό η διαφορική διάγνωση είναι δύσκολη.
• Η οξεία παγκρεατίτιδα χωρίς εμφανή αιτία.
• Η ξαφνική ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη σε ασθενείς χωρίς οικογενειακό ιστορικό ή η απορρύθμιση του ήδη υπάρχοντος.

Στους ασθενείς που έχουν κάποια κληρονομική μετάλλαξη στα γονίδια που έχουν αναφερθεί, συνιστάται περιοδικός έλεγχος με ενδοσκοπικό υπέρηχο (EUS) για την ανίχνευση μικρών αλλοιώσεων και μαγνητική τομογραφία (ΜRI).

Η διάγνωση βασίζεται στις ακόλουθες εξετάσεις:

1. Κλινική εξέταση
   1. Ο ίκτερος αποτελεί ένα σημαντικό χαρακτηριστικό αλλά δεν εμφανίζεται αποκλειστικά στον παγκρεατικό καρκίνο. Ο ίκτερος είναι η κίτρινη όψη του δέρματος και των ματιών εξαιτίας της αύξησης των επιπέδων χολερυθρίνης στο αίμα. Πιθανώς είναι αποτέλεσμα της απόφραξης του κοινού χοληδόχου πόρου στη κεφαλή του παγκρέατος από τον όγκο. Η κατάσταση προκαλεί συσσώρευση χολής στη χοληδόχο κύστη με αποτέλεσμα τη διόγκωσή της. Λόγω της απόφραξης του κοινού χοληδόχου πόρου, η χολερυθρίνη δεν καταλήγει στο έντερο και τα κόπρανα ασπρίζουν (αποχρωματίζονται). Σε περιπτώσεις που η χολερυθρίνη στο αίμα είναι αυξημένη τότε η μεγαλύτερη ποσότητα αποβάλλεται από τον οργανισμό μέσω των ούρων και γι’ αυτό τα ούρα γίνονται πιο σκούρα.
   2. Το κοιλιακό και οσφυϊκό άλγος οφείλεται στη πίεση των παρακείμενων ιστών και νεύρων. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν ο όγκος βρίσκεται στο σώμα ή την ουρά του παγκρέατος.
   3. Η ανεξήγητη απώλεια βάρους και ανορεξία.
   4. Τα δυσπεπτικά ενοχλήματα εάν ο καρκίνος αποφράσει τον παγκρεατικό πόρο με αποτέλεσμα την έλλειψη ενζύμων για την πέψη των λιπών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμέτους ή/και διάρροιες.
2. Απεικονιστικός έλεγχος
   1. Tο υπερηχογράφημα κοιλίας είναι συνήθως η αρχική εξέταση όταν υπάρχει υποψία παγκρεατικού καρκίνου. Για περαιτέρω διερεύνηση πραγματοποιείται ενδοσκοπικός υπέρηχος (EUS).
   2. Η πολυτομική αξονική τομογραφία με χρήση σκιαγραφικού (MD-CT) και η μαγνητική τομογραφία (ΜRI) παρέχουν πληροφορίες για την εξαιρεσιμότητα του όγκου. Η MRI με την μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία (MRCP) έχει την υψηλότερη ευαισθησία, όχι μόνο για την ανίχνευση του παγκρεατικού καρκίνου αλλά παρέχει επιπλέον πληροφορίες για τους παγκρεατικούς και χοληδόχους πόρους και πραγματοποιείται σε ασθενείς στους οποίους δεν αναδεικνύεται σαφή μάζα.
   3. Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα και η λαπαροσκοπική χειρουργική συμβάλουν τόσο στη διάγνωση όσο και στη σταδιοποίηση της νόσου.

3. Εργαστηριακές εξετάσεις

Ο καρκινικός δείκτης CA 19.9 σε μερικούς ασθενείς με  παγκρεατικό καρκίνο πιθανόν να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα ενώ σε άλλους όχι. Επίσης, αυξημένος μπορεί να είναι και σε άλλες περιπτώσεις οπότε δεν αποτελεί ειδικό δείκτη για τον παγκρεατικό καρκίνο. Η μέτρηση του CA 19.9 όμως είναι χρήσιμη για τον έλεγχο της ανταπόκρισης στη θεραπεία.

4. Ιστοπαθολογική εξέταση (βιοψία)

Η ιστοπαθολογική εξέταση (βιοψία) γίνεται για να επιβεβαιώσει τη διάγνωση και να δώσει περαιτέρω πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά του όγκου. Η βιοψία είναι απαραίτητη στις περιπτώσεις που ο όγκος δεν μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά ή όταν προγραμματίζεται άλλη θεραπεία πριν το χειρουργείο. Για τους ασθενείς οι οποίοι αναμένεται να υποβληθούν σε ριζική χειρουργική επέμβαση, η βιοψία δεν είναι απαραίτητη. Ωστόσο μετά το χειρουργείο θα πρέπει να γίνει ιστοπαθολογική εξέταση των καρκινικών κυττάρων για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Θεραπεία

Για τη θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος ισχύει ο ίδιος κανόνας όπως σε όλους τους καρκίνους: όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα.

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος αποτελεί ένα πολυσύνθετο πρόβλημα λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης, της ανάγκης εξειδικευμένης χειρουργικής αντιμετώπισης, του μεγάλου αριθμού υποτροπών και της περιορισμένης επιβίωσης.

Ο σχεδιασμός της θεραπείας γίνεται βάσει των δεδομένων της κατάστασης του εκάστοτε ασθενούς.

Η θεραπεία συνήθως συνδυάζει παρεμβατικές μεθόδους όπως: Τοπική παρέμβαση όπως χειρουργείο ή ακτινοθεραπεία και παρέμβαση στα καρκινικά κύτταρα σε όλο τον οργανισμό με συστηματική θεραπεία όπως χημειοθεραπεία .

Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου από το πάγκρεας είναι η μόνη θεραπευτική επιλογή που δυνητικά μπορεί να οδηγήσει στην ίαση. Η πιθανότητα ίασης του καρκίνου εξαρτάται από το εάν είναι χειρουργικά εξαιρέσιμος ή όχι. Ένας όγκος θεωρείται εξαιρέσιμος όταν είναι εντοπισμένος στο πάγκρεας και δεν διηθεί σε παρακείμενους ιστούς ή άλλα όργανα του σώματος. Η εμπειρία όμως και τα μέσα των τελευταίων ετών συνετέλεσαν να αυξηθούν σημαντικά τα ποσοστά εξαιρεσιμότητας ακόμα και σε περιπτώσεις που παλαιότερα θεωρούνταν ανεγχείρητες, όπως όταν υπάρχει διήθηση της πυλαίας φλέβας ή όταν το μέγεθος του όγκου είναι μεγάλο.

Image by Freepik