Οξειδωτικό στρες
Τα άρθρα μας αφορούν κυρίως ΜΗ ΙΑΤΡΟΥΣ, για αυτό προσπαθήσαμε να τα γράψουμε όσο πιο απλά γίνεται χωρίς δύσκολους ιατρικούς όρους και πολύπλοκες ερμηνείες, ώστε να γίνονται κατανοητά σε όλους.
Τι είναι το οξειδωτικό στρες;
Ο άνθρωπος για να παράξει ενέργεια χρησιμοποιεί οξυγόνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, δημιουργούνται και καταστρέφονται σταθερά πολύ δραστικά μόρια και υποπροϊόντα της οξείδωσης, οι γνωστές ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Οι ελεύθερες ρίζες σχηματίζονται κατά τις απαραίτητες για την επιβίωση διαδικασίες (αναπνοή και μεταβολισμό) αλλά επηρεάζονται και από εξωγενείς παράγοντες όπως υπεριώδης ή ραδιενεργός ακτινοβολία, το όζον, την μόλυνση του περιβάλλοντος, λοιμώξεις του οργανισμού, φάρμακα και κάπνισμα.
Μέρος των ελευθέρων ριζών είναι απαραίτητο σε διάφορες λειτουργίες του οργανισμού όπως τη διαδικασία της φαγοκυττάρωσης για την καταστροφή μικροοργανισμών (λοιμώξεις) των γερασμένων ή καρκινικών κυττάρων και την απόπτωση (κυτταρικός θάνατος). Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο οργανισμός διατηρεί αυτές τις ρίζες σε ισορροπία. Ωστόσο, όταν η αυτή η ισορροπία διαταραχθεί, ο οργανισμός εμφανίζει το οξειδωτικό στρες.
Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης του οξειδωτικού στρες;
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- Ρύπανση του περιβάλλοντος και των τροφίμων από διάφορα χημικά ή λιπάσματα
- Άγχος και στρες
- Λήψη τροφών φτωχών σε αντιοξειδωτικά
- Διαταραχές ύπνου
- Κάπνισμα
- Καθιστική ζωή ή υπερβολική άθληση
- Ορμονικές διαταραχές
Τι συμβαίνει στον οργανισμό όταν εμφανίζεται το οξειδωτικό στρες;
Κατά το οξειδωτικό στρες, οι ελεύθερες ρίζες οξειδώνουν τα λειτουργικά μόρια των κυττάρων (λιπίδια, πρωτεΐνες, DNA) και μεταβάλλουν τη δομή τους με αποτέλεσμα να προκαλούν οξειδωτικές βλάβες στο κύτταρο (εκφυλιστική διαδικασία). Μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, οι ελεύθερες ρίζες έρχονται σε επαφή με όλα τα όργανα και τους ιστούς του οργανισμού. Καθώς «επιτίθενται» στα κύτταρα, ενεργοποιούν μια σειρά αντιδράσεων που οδηγούν σε διάφορες ασθένειες.
Με ποια νοσήματα σχετίζεται το οξειδωτικό στρες;
Το οξειδωτικό στρες σχετίζεται με περισσότερα από 100 νοσήματα ή επιπλοκές όπως:
- Πρόωρη Γήρανση: Παρόλο που η γήρανση αποτελεί φυσιολογική διαδικασία του οργανισμού, οι ελεύθερες ρίζες επιταχύνουν την πορεία της.
- Εμφάνιση αρτηριοσκλήρυνσης, θρομβώσεων ή καρδιακών προβλημάτων: Το οξειδωτικό στρες παίζει σημαντικό ρόλο στην ενδοθηλιακή δυσλειτουργία με αποτέλεσμα την αρτηριοσκλήρωση. Συνέπεια αυτής είναι η υπέρταση, η ισχαιμική καρδιακή ανεπάρκεια και η καρδιακή ανεπάρκεια.
- Χρόνιες φλεγμονές
- Ασθένειες ήπατος, νεφρών ή πνευμόνων
- Νευροεκφυλιστικά νοσήματα (Alzheimer, Parkinson)
- Σύνδροµο Χρόνιας Κόπωσης
- Καρκίνος
- Αυτοάνοσα νοσήματα
- Καταρράκτης και Εκφύλιση ωχράς κηλίδας
- Δερµατοπάθειες Ψωρίαση κ.α.
Ποιος ο ρόλος των αντιοξειδωτικών αμυντικών συστημάτων του οργανισμού;
Η διατήρηση της ισορροπίας (παραγωγή – καταστροφή) των ελεύθερων ριζών, επιτυγχάνεται με τα αντιοξειδωτικά αμυντικά συστήματα του οργανισμού.
Οι μηχανισμοί αυτοί περιλαμβάνουν:
- αντιοξειδωτικά ένζυμα (δισμουτάση, καταλάση κ.α.)
- αντιοξειδωτικά μη-ενζυμικά συστήματα (βιταμίνες C, Α και Ε, γλουταθειόνη, καροτενοειδή, ιχνοστοιχεία μετάλλων κ.λπ.)
Όταν τα αποθέματα των αντιοξειδωτικών αμυντικών συστημάτων εξαντληθούν τότε ο οργανισμός εμφανίζει επιπλοκές.
Οι μηχανισμοί αντιοξειδωτικής άμυνας είναι λιγότερο αποτελεσματικοί μετά την ηλικία των 40 ετών.
Εξέταση οξειδωτικού στρες;
Η διεύρυνση των αιτιών του οξειδωτικού στρες μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό των υποκείμενων αιτιών για πολλά χρόνια νοσήματα. Επίσης, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ανθρώπους με διαφορετικές δραστηριότητες και ηλικίες όπως:
- Περιστασιακοί αθλητές ή αθλητές με έντονη άσκηση
- Ενήλικες με έντονη ή πιεστική καθημερινότητα
- Εργαζόμενοι σε βεβαρημένο περιβάλλον
- Άτομα με διατροφική ανεπάρκεια οφειλόμενη σε διαφόρους λόγους
- Χρόνιες ασθένειες
Για την εκτίμηση των επίπεδων του οξειδωτικού στρες και της άμυνας του οργανισμού έναντι των ελευθέρων ριζών, συνιστάται η μέτρηση των εξής δεικτών:
- Υπεροξειδάση της γλουταθειόνης (GPx): Το ένζυμο αυτό διακόπτει την οξείδωση των λιπών (ιδιαίτερα της κακής χοληστερίνης, LDL). Παρατηρήθηκε ότι με τη χορήγηση συμπληρωμάτων σεληνίου μειώθηκε η οξείδωση της LDL κατά 46% με αποτέλεσμα τη μείωση του σχηματισμού της αθηρωματικής πλάκας κατά το ήμισυ (αρτηριοσκλήρωση και πρόβλημα νεφρών και καρδιάς)
- Γλουταθειόνη (GSH): Η γλουταθειόνη είναι ένζυμο το οποίο συντίθεται στα κύτταρα του οργανισμού και αποτελεί ισχυρό αντιοξειδωτικό. Επιπλέον, συμμετέχει σε πολλές διεργασίες όπως:
- Την απομάκρυνση των βαρέων μετάλλων
- Τη ρύθμιση της οξειδοαναγωγικής κατάστασης των κυττάρων
- Τη ρύθμιση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος
Ο οργανισμός παράγει και αποθηκεύει μεγάλες ποσότητες γλουταθειόνης στο ήπαρ, όπου χρησιμοποιείται για την αποτοξίνωση και την απομάκρυνση των βλαβερών στοιχείων μέσω της χολής. Τα επίπεδα της γλουταθειόνης φθίνουν με την ηλικία και η έλλειψη της έχει αποδειχθεί ότι καθιστά το σώμα ευάλωτο στις ελεύθερες ρίζες
- Βιταμίνη C: Η βιταμίνη C εξουδετερώνει τα μόρια των ελευθέρων ριζών και επίσης, βοηθά στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Βρίσκεται στα περισσότερα φρούτα και λαχανικά καθώς και στο κακάο
- Βιταμίνη Ε: Η βιταμίνη Ε έχει ισχυρή αντιοξειδωτική και ευεργετική δράση για το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα φυτικά έλαια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι είναι οι καλύτερες πηγές βιταμίνης Ε
- Βιταµίνη Α
- Σελήνιο (Se): Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του σεληνίου ταυτίζονται με εκείνες της υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης
- Ψευδάργυρος (Zn).
- Ομοκυστεΐνη (HCy).
- Συνένζυµο Q10
- Χαλκός
Η μέτρηση του οξειδωτικού στρες επιτρέπει τη διαμόρφωση αντιοξειδωτικής θεραπείας εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο. Τα αντιοξειδωτικά χρησιμοποιούνται με σκοπό να μειωθεί η παραγωγή των ελευθέρων ριζών στα κύτταρα.
Προσοχή! Με την υπερβολική λήψη αντιοξειδωτικών, ελοχεύει ο κίνδυνος της πλήρους απουσίας ελευθέρων ριζών και της διαταραχής της ισορροπίας τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι η μη καταστροφή των μικροοργανισμών στις λοιμώξεις των γερασμένων ή καρκινικών κυττάρων το οποίο είναι εξίσου επικίνδυνο με το οξειδωτικό στρες.
