Σιδηροπενική Αναιμία

Τα άρθρα μας αφορούν κυρίως ΜΗ ΙΑΤΡΟΥΣ, για αυτό προσπαθήσαμε να τα γράψουμε όσο πιο απλά γίνεται χωρίς δύσκολους ιατρικούς όρους και πολύπλοκες ερμηνείες, ώστε να γίνονται κατανοητά σε όλους.

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

Η αναιμία, είναι η κατάσταση εκείνη στην οποία υπάρχουν χαμηλά επίπεδα  αιμοσφαιρίνης στο αίμα. Η αιμοσφαιρίνη βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μεταφέρει το οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος από τούς οποίους προσλαμβάνει το διοξείδιο του άνθρακα και το μεταφέρει στους πνεύμονες για  να αποβληθεί από τον οργανισμό με την εκπνοή.

Υπάρχουν πολλές μορφές αναιμίας οφειλόμενες σε διαφορετική αιτία. Ο συχνότερος τύπος είναι η σιδηροπενική που οφείλεται σε έλλειψη σιδήρου. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εκτιμά ότι το ένα τέταρτο του πληθυσμού του πλανήτη παρουσιάζει σιδηροπενική αναιμία και ο πιο ευάλωτος πληθυσμός είναι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας με σημαντικές συνέπειες στη σωματική και πνευματική υγεία τους και οι γυναίκες. 

Η ηλικία εμφάνισης της σιδηροπενικής αναιμίας είναι μεταξύ 6 μηνών και 2 ετών και στην εφηβεια. Οι έφηβοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν αναιμία, γιατί η ανάπτυξη του σώματος στην περίοδο αυτή είναι πολύ γρήγορη. Ιδιαίτερα στα κορίτσια, η πιθανότητα μεγαλώνει ακόμη περισσότερο γιατί χάνουν αρκετό αίμα με την περίοδο τους. Επίσης είναι πολύ συχνή και σε άτομα που ακολουθούν δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε σίδηρο.

Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη ζωή γιατί εκτός του ότι αποτελεί το βασικό στοιχείο της αιμοσφαιρίνης συμμετέχει και σε πολλές άλλες βιοχημικές  αντιδράσεις στον οργανισμό.

Αίτια εμφάνισης σιδηροπενικής αναιμίας :

1) Φυσιολογικά αίτια :                     

α) Αυξημένες ανάγκες, βρεφική, παιδική, εφηβική ηλικία, κύηση, γαλουχία. Η σιδηροπενική αναιμία στα νεαρά κορίτσια είναι πολύ συχνή λόγω της εμμήνου ρύσεως.

 β) Ανεπαρκής λήψη σιδήρου με τις τροφές (κακή διατροφή, χορτοφαγία, δίαιτα).

• Χορτοφάγοι. Ο σίδηρος που προσλαμβάνεται με τη διατροφή δεν υπερβαίνει τα 3-4 mg ημερησίως. Αυτό το ποσοστό είναι πολύ μικρότερο σε δίαιτες βασισμένες σε δημητριακά και σε χορτοφάγους (ακόμα και αν καταναλώνουν λαχανικά πλούσια σε σίδηρο π.χ.σπανάκι). Ο σίδηρος απορροφάται καλύτερα από πηγές ζωικής προέλευσης απ’ ό,τι από κατανάλωση λαχανικών. 
• Παιδιά που πίνουν πάνω από 2-3 ποτήρια γάλα αγελάδας την ημέρα μπορεί να έχουν μειωμένη πρόσληψη σιδήρου, γιατί το γάλα αγελάδας περιέχει λίγο σίδηρο, αλλά και λόγω της υψηλής  περιεκτικότητας του  σε ασβέστιο ελαττώνεται η απορρόφηση του  σιδήρου.

2) Παθολογικά αίτια

α) Μειωμένη απορρόφηση .Όπως σε υπερήλικες, κοιλιοκάκη, νόσος του Crohn, κακοηθεια, χειρουργική αφαίρεση μέρους του λεπτού εντέρου, ασθενείς που υποβλήθηκαν σε επέμβαση γαστρικού bypass για αντιμετώπιση παχυσαρκίας κ.ά.

β) Απώλεια αίματος

• Από το γαστρεντερικό σωλήνα λόγω φλεγμονής (γαστρίτιδα, οισοφαγίτιδα), ελκών στο στομάχι ή στο έντερο, αιμορροΐδων, αγγειοδυσπλασιών (αιμορραγούντων αγγείων που μοιάζουν με κιρσούς), λοιμώξεων, όπως η εκκολπωματίτιδα και όγκων στον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο.
• Από χρόνιες, υποτροπιάζουσες ρινορραγίες.
• Από τα νεφρά ή την κύστη.

Συμπτώματα

Αν η έλλειψη σιδήρου είναι μικρή μπορεί να μην υπάρχει κανένα σύμπτωμα. Αν όμως είναι μεγάλη τότε υπάρχουν συμπτώματα όπως :

• Εύκολη κόπωση.Είναι το πρώτο σύμπτωμα της σιδηροπενικής αναιμίας.           
• Ωχροκίτρινο δέρμα.
• Δύσπνοια.
• Ταχυκαρδία και αίσθημα παλμών.
• Στηθαγχικά ενοχλήματα σε ηλικιωμένους. 
• Πονοκέφαλο, ειδικά με την άσκηση.
• Εμβοές στα αυτιά.
• Ανορεξία και γαστρεντερικές διαταραχές.
• Ζάλη που μπορεί να φτάσει στην λιποθυμία.
• Επώδυνη ή λεία γλώσσα με γωνιακή χειλίτιδα (σκάσιμο στη γωνία του στόματος)
• Τριχόπτωση,εύθραυστα νύχια και επιπεδονυχία / κοιλονυχία (spoon nails).

 Εκτός από τα συμπτώματα της αναιμίας έλλειψη σιδήρου ακόμα και χωρίς αναιμία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη σωματική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Είναι ευερέθιστα και παρουσιάζουν μαθησιακά προβλήματα ή διαταραχές της συγκέντρωσης, της μνήμης και του ψυχισμού. Επίσης μπορεί να εμφανίσουν μια κατάσταση που ονομάζεται Pica. Πρόκειται για επιθυμία να φάνε μη τροφικές ουσίες όπως προϊόντα χαρτιού, πηλό, πάγο (παγοφαγία). Η κατάσταση αυτή υποχωρεί μετά τη θεραπεία με σίδηρο.

Διάγνωση

Η διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας γίνεται με έλεγχο :

α) της γενικής αίματος (δείκτες: Hct, Hb, MCV, RDW).

β) του σιδήρου στον ορό αίματος.

γ) των επιπέδων φερριτίνης (αποθήκες σιδήρου).

δ) της σιδηροδεσμευτικής ικανότητας του ορού (TIBC).

Ο αιματοκρίτης δεν είναι αξιόπιστος δείκτης αναιμίας. Η μέτρηση του δεν αντικατοπτρίζει την υπάρχουσα αναιμία εάν γίνει αμέσως μετά από αιμορραγία ή μετάγγιση. Επίσης στην αφυδάτωση παρουσιάζεται μία ψευδής αύξηση του. Σε περιπτώσεις όπου έχουμε αύξηση του όγκου του πλάσματος (όπως στην εγκυμοσύνη) είναι ψευδώς πολύ χαμηλός.

Μεγάλη σημασία έχει η διάγνωση του αιτίου ανεπάρκειας σιδήρου κυρίως στους ενήλικες. Εξετάσεις όπως η αιμοσφαιρίνη κοπράνων (Mayer κοπράνων), η κολονοσκόπηση, η γαστροσκόπηση, το υπερηχογράφημα, η αξόνικη-μαγνητική τομογραφία κ.ά.είναι απαραίτητες. Η χορήγηση σιδήρου χωρίς την διερεύνηση αυτή θα καλύψει για λίγο το ίσως σοβαρότατο αίτιο και θα χαθεί πολύτιμος χρόνος για την σωστή αντιμετώπιση του προβλήματος.

Θεραπεία

Η θεραπεία αφορά να αντιμετωπιστούν οι ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο και να γεμίσουν οι αποθήκες σιδήρου του οργανισμού.

Το πρώτο βήμα βασίζεται στην αύξηση του προσλαμβανόμενου σιδήρου με την διατροφή μέσω της αλλαγής των  διατροφικών συνηθειών π.χ. τροφές ζωικής προέλευσης, όπως συκώτι, βοδινό ή χοιρινό κρέας, αυγά, θαλασσινά, σολομός, τόνος και φυτικής προέλευσης όπως εμπλουτισμένα δημητριακά, αρακά, φασόλια, μπρόκολο, ξηροί καρποί, σταφίδες και σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. σπανάκι). Ο σίδηρος που προέρχεται από ζωικές τροφές όπως αναφέρθηκε είναι ευκολότερα απορροφήσιμος. Για τον λόγο αυτό, οι χορτοφάγοι, χρειάζεται να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες τροφών που περιέχουν σίδηρο.

Σε περιπτώσεις που δεν αποδιδει η αντιμετώπιση της έλλειψης σιδήρου  μόνο μέσω της κατάλληλης διατροφής, η χορήγηση σκευασμάτων σιδήρου από το στόμα είναι  η κύρια θεραπεία .

Τα σκευάσματα σιδήρου κυκλοφορούν σε διάφορες μορφές (χάπια, πόσιμα φιαλίδια, σιρόπι, σταγόνες). Αυτά πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά 15-30 λεπτά πριν το πρωινό, με άδειο στομάχι για καλύτερη απορρόφηση. Επίσης ο σίδηρος από το στόμα απορροφάται καλύτερα όταν συνοδεύεται  με πρόσληψη βιταμίνης C (π.χ. χυμός πορτοκάλι ή γκρέιπφρουτ).

Η διάρκεια της αγωγής μπορεί να ξεπεράσει τους 3-6 μήνες, αν οι αποθήκες σιδήρου είναι άδειες. Εάν θα συνεχιστεί ή θα διακοπεί η θεραπεία θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα της επανάληψης των εξετάσεων αίματος.

Στην περίπτωση που δεν αναπληρώνονται επαρκώς οι αποθήκες σιδήρου μέσω χορήγησης σκευασμάτων από το στόμα (π.χ δυσαπορρόφηση λόγω χειρουργείου ή παθήσεων του εντέρου) ή απαιτείται άμεσο αποτέλεσμα λόγω πολύ χαμηλής αιμοσφαιρίνης τότε ενδείκνυται η χορήγηση σιδήρου ενδοφλεβίως.

Image by Freepik