BRCA – Γονιδιακός έλεγχος στην πρόληψη καρκίνου μαστού και ωοθηκών

Τα άρθρα μας αφορούν κυρίως ΜΗ ΙΑΤΡΟΥΣ, για αυτό προσπαθήσαμε να τα γράψουμε όσο πιο απλά γίνεται χωρίς δύσκολους ιατρικούς όρους και πολύπλοκες ερμηνείες, ώστε να γίνονται κατανοητά σε όλους.

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

H σπουδαιότητα του γονιδιακού ελέγχου στην πρόληψη του Καρκίνου του Μαστού και των Ωοθηκών

Τι είναι τα γονίδια;

Τα γονίδια είναι τμήματα του γεννητικού μας υλικού (DNA) που κληρονομήσαμε από τους γονείς μας και περιέχουν σε μορφή κώδικα όλες τις πληροφορίες που καθορίζουν την ανάπτυξη και την λειτουργία του οργανισμού μας. 

Κάθε ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει δύο αντίγραφα από το κάθε γονίδιο: το ένα αντίγραφο  κληρονομείται από τον πατέρα του και το άλλο από τη μητέρα του. 

Ο ρόλος των ογκοκατασταλτικών γονιδίων

Ορισμένα γονίδια, που καλούνται ογκοκατασταλτικά, διαδραματίζουν κομβικό ρόλο προστασίας εναντίον του καρκίνου, καθώς επιδιορθώνουν βλάβες που μπορεί να προκύψουν στο DNA μας, είτε τυχαία κατά τη διαδικασία συνήθων κυτταρικών διεργασιών (κυτταρική διαίρεση), είτε υπό την επίδραση εξωτερικών παραγόντων (ακτινοβολίες, χημικά).

Η μετάλλαξη των γονιδίων BRCA1/BRCA2

Στην κατηγορία των ογκοκατασταλτικών γονιδίων, ανήκουν τα γονίδια  BRCA1 (Breast Cancer 1) και BRCA2 (Breast Cancer 2), τα οποία όταν φέρουν αλλαγές (μεταλλάξεις) στο περιεχόμενό τους που επηρεάζουν τη λειτουργία τους (παθογόνες μεταλλάξεις), αδυνατούν να επιδιορθώσουν αποτελεσματικά βλάβες στο DNA, προάγοντας με την πάροδο του χρόνου την εμφάνιση  καρκίνου.

Η παρουσία παθογόνου μετάλλαξης BRCA1/BRCA2  δεν αρκεί από μόνη της να προκαλέσει την εμφάνιση του καρκίνου.

Εάν όμως ένα άτομο κληρονομήσει  παθογόνο μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA (γενετική μετάλλαξη BRCA), διατρέχει αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση ορισμένων μορφών καρκίνου.

Τι είναι το myBRCA και το myBRCAHirisk;

Το myBRCA είναι μια δοκιμή διαλογής για τον έλεγχο κληρονομικού κινδύνου καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών. Ανιχνεύονται σημειακές μεταλλάξεις, μικρές παρεμβολές/διαγραφές και μεγάλες αναδιατάξεις στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2  (> 99,9% ευαισθησία και ειδικότητα). 

Επίσης υπάρχει και ο έλεγχος myBRCAHirisk, που ελέγχει 26 γονίδια συμπεριλαμβανομένων των BRCA1 ή BRCA2, που σχετίζονται με την αύξηση πιθανοτήτων κληρονομικού καρκίνου του μαστού, των ωοθηκών και άλλων μορφών κληρονομικού καρκίνου όπως του παχέος εντέρου, του παγκρέατος, στομάχου, ενδομητρίου, θυρεοειδούς, μελανώματος και συνδρόμων κληρονομικού καρκίνου. 

Τα γονίδια αυτά είναι τα ακόλουθα: ATM, BARD1, BLM, BRCA1, BRCA2, BRIP1, CDH1, CHEK2, EPCAM, FAM175A, MEN1, MLH1, MRE11A, MSH2, MSH6, MUTYH, NBN, PALB2, PMS2, PTEN, RAD50, RAD51C, RAD51D, STK11, TP53, XRCC2. 

Ωστόσο, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία:

• Ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 90% των γυναικών με ιστορικό καρκίνου που θα ελεγχθούν γονιδιακά για BRCA1/ 2 ή NGS Panels μερικών γονιδίων(40-50) θα λάβουν μια Αβέβαιη Κλινική έκθεση λόγω ασαφούς αποτελέσματος. Η κλινικη έκθεση θα αναφέρει ότι δεν ανιχνεύτηκε παθογόνος μετάλλαξη ή ανιχνεύτηκε μετάλλαξη αγνώστου κλινικής σημασίας (VUS) η αλλιώς Variant of Unknown Significance.
• Το 5% των γυναικών που ελέγχονται με  BRCA 1/2 θα λάβουν ένα αξιόπιστο γενετικό αποτέλεσμα.
• Το 10% των γυναικών που ελέγχονται για ομάδα 50 έως 60 γονιδίων θα λάβουν ένα αξιόπιστο γενετικό αποτέλεσμα .

Το πρόβλημα αυτό δημιουργεί άγχος και αγωνία στις γυναίκες που δεν νοσούν αλλά έχουν βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό. 

Η δεύτερη περίπτωση (VUS), είναι πολύ συχνή και μεγαλώνει ακόμη περισσότερο το άγχος και την αγωνία. Πλέον, ολοένα και περισσότερα εργαστήρια διεθνούς κύρους (Stanford,Baylor Genetics κ.α.) υιοθετούν τη χρήση των Whole Genome Sequencing (WGS) ως πρώτη επιλογή γονιδιακού ελέγχου σε σειρά σοβαρών νοσημάτων όπως είναι ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, οι παιδιατρικές νευροαναπτυξιακές διαταραχές.

Ποια τα πλεονεκτήματα των Whole Genome Sequencing (WGS);

Τα πλεονεκτήματα των WGS είναι αρκετά και προσφέρουν σημαντικά στην πιο ολοκληρωμένη κάλυψη των εξεταζομένων. Δείτε τη λίστα που ακολουθεί.

• Στον καρκίνο του μαστού υπάρχει ένας συνεχώς αυξανόμενος σημαντικός αριθμός ιντρονικών παθογόνων μεταλλάξεων (noncoding) ο οποίος ανιχνεύεται ΜΌΝΟ από τα WGS καθώς καλύπτει ομοιόμορφα ΟΛΟ το γονιδίωμα τόσο τα εξόνια οσο και τα ιντρόνια.
• Γίνεται ανάλυση αναδιατάξεων(CNVs) και ανάλυση μιτοχονδριακών μεταλλάξεων.
• Υπάρχει δυνατότητα reanalysis σε ότι νέο δεδομένο υπάρξει. ‘
• Πραγματοποιείται ποιοτικότερη κάλυψη του γονιδιώματος το οποίο αντανακλά σε καλύτερη ευαισθησία και ακρίβεια κατά την ανάλυση.

Γενικότερα, τα ποσοστά αποδεικνύουν την αξιοπιστία των WGS! 

To 100% των γυναικών που ελέγχονται με Whole Genome Sequencing(WGS) και CanRisk θα λάβουν ένα αξιοποιήσιμο γενετικό αποτέλεσμα.Η πλατφόρμα αυτή έχει προταθεί πρόσφατα από το ACMG.

Τι είναι ο βαθμός ρίσκου και πώς υπολογίζεται;

Με τη χρήση της πλατφόρμας Canrisk προσδιορίζεται και ο βαθμός ρίσκου. Το Canrisk (Boadicea) που αναφέρεται στην οδηγία του ACMG, είναι ένας αλγόριθμος ο οποίος έχει αναπτυχθεί από το Cambridge University με την ανάλυση γενετικών δεδομένων από χιλιάδες γυναίκες. Ουσιαστικά, υπολογίζει μία εκτίμηση ρίσκου (χαμηλού ,ενδιάμεσου ή υψηλού) που βοηθάει στην κλινική διαχείριση της εξεταζόμενης.

Χρησιμοποιεί ένα αναλυτικό προσωπικό/οικογενειακό/ ιατρικό ιστορικό, το οποίο σε συνδυασμό με τη γενετική ανάλυση τύπου PRS ( Polygenic Risk Score ) υπολογίζει το ρίσκο για τον καρκίνο του μαστού όσο και των ωοθηκών.

Το  PRS είναι ένας συνδυασμός πολλών μεταλλάξεων/πολυμορφισμών διαφορετικών γονιδίων, οι οποίες ξεχωριστά η καθεμία τους δεν έχει σαφή κλινική σημασία. Με τη χρήση όμως συγκεκριμένων μαθηματικών μοντέλων αλλά και με την προσθήκη αναλυτικού ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού προκύπτει ένα Score (PRS)που κατατάσσει τις εξεταζόμενες σε υψηλού ενδιάμεσου η χαμηλού ρίσκου.

Το κόστος είναι 690 ευρώ και χρόνος απάντησης 4 με 5 εβδομάδες.

Ποιοι πρέπει να υποβάλλονται σε γενετικές εξετάσεις;

Σε γενετικές εξετάσεις τέτοιου είδους για πρόληψη πρέπει να υποβληθούν: 1) Όλοι όσοι είναι συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, παιδιά, αδέλφια). 2) Οι συγγενείς δεύτερου βαθμού (παππούδες, θείοι / θείοι, ανιψιές). 3) Οι συγγενείς τρίτου βαθμού (πρώτα ξαδέλφια) ατόμων που έχουν εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

• Καρκίνο του μαστού κάτω από την ηλικία των 50 ετών.
• Δύο ή περισσότερους πρωτοπαθείς καρκίνους του μαστού στο ίδιο άτομο.
• Καρκίνο των ωοθηκών, καρκίνο των σαλπίγγων ή άλλο πρωτοπαθή καρκίνο.
• Τρεις ή περισσότερους από τους ακόλουθους καρκίνους: καρκίνο του μαστού, των ωοθηκών, της σάλπιγγας, του περιτοναίου, του ενδομητρίου, του παγκρέατος, του προστάτη, του θυρεοειδούς, του παχέος εντέρου, σαρκώματος, των επινεφριδίων, του εγκεφάλου, λευχαιμία, κακοήθων γαστρεντερικών πολυπόδων, του γαστρικού, του μελανώματος
• Σχέση συγγένειας αίματος με μια γνωστή παραλλαγή που προκαλεί καρκίνο.

Με τις εξετάσεις αυτές στοχεύουμε στη διάθεση υψηλής ποιότητας προσιτών γενετικών δοκιμών σε κάθε ασθενή που την χρειάζεται. Πιστεύουμε ότι η γενετική γνώση μπορεί να βοηθήσει/βελτιώσει τη φροντίδα των ασθενών παρέχοντας συστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε πρόληψη ασθενειών και έγκαιρη διάγνωση.

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την πρόληψη του καρκίνου στο άρθρο «ΜΟΡΙΑΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ και ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ»

Δείτε παρακάτω πακέτα εξετάσεων